Podmioty uprawnione do przekształcenia
Z dniem 13 października 2005 r. ustawodawca do obowiązującego systemu prawnego wprowadził ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości (Dz.U. z 2005 Nr 175, poz. 1459 ze zm., dalej, jako: "ustawa"). Przedmiotowa ustawa w swojej treści przyznaje określonym podmiotom prawo do wystąpienia z żądaniem przekształcenia przysługującego im prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności.
Uprawnienie do przekształcenia na mocy obowiązującej ustawy przysługuje osobom fizycznym i prawnym, które w dniu 13 października 2005 roku były użytkownikami wieczystymi nieruchomości. Posiadanie prawa użytkowania wieczystego w tej dacie dziennej warunkuje możliwość uzyskania w drodze decyzji administracyjnej zgody na przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Dotyczy to również następców prawnych tychże osób.
Z żądaniem przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości mogą wystąpić również osoby fizyczne będące w dniu 13 października 2005 r. użytkownikami wieczystymi nieruchomości, jeżeli użytkowanie wieczyste uzyskały w zamian za wywłaszczenie lub przejęcie nieruchomości gruntowej na rzecz Skarbu Państwa na podstawie innych tytułów przed dniem 5 grudnia 1990 r. bądź na podstawie
dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy (Dz. U. Nr 50, poz. 279).
Podmiotowym zakresem ustawy zostały objęte więc osoby fizyczne, będące w dniu wejścia ustawy użytkownikami wieczystymi nieruchomości (zabudowanych na cele mieszkalne lub zabudowanych garażami albo przeznaczonych pod taką zabudowę lub nieruchomości rolnych), osoby fizyczne i osoby prawne będące właścicielami lokali (o ile ich udział w nieruchomości wspólnej obejmuje prawo użytkowania wieczystego) oraz spółdzielnie mieszkaniowe będące właścicielami budynków mieszkalnych oraz garaży).
Przekształcenie tylko na wniosek
Wieczyste użytkowanie, jako prawo na rzeczy cudzej w swojej istocie polega na długotrwałym korzystaniu (od 40 do 99 lat) z gruntów państwowych lub samorządowych bez konieczności nabywania prawa własności nieruchomości gruntowej za cenę rynkową. Pomimo iż użytkowanie wieczyste przedstawia walory ekonomiczne (nakłady amortyzują się, a dodatkowo użytkowanie jest dziedziczne) to jednak uprawnione do tego podmioty bardzo często decydują się złożyć wnioski o przekształcenie tego prawa we własność.
Jak zostało to już zasygnalizowane postępowanie przekształceniowe inicjuje wniosek o przekształcenie użytkowania wieczystego w prawo własności. Zgoda wyrażana jest natomiast w formie decyzji administracyjnej. Organami właściwymi do przeprowadzenia postępowania zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy są starosta - w stosunku do nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa oraz wójt, burmistrz, prezydent miasta, zarząd powiatu albo zarząd województwa - w stosunku do nieruchomości stanowiących własność jednostek samorządu terytorialnego. Organem wyższego stopnia w postępowaniu jest wojewoda. Prawo użytkowania wieczystego przekształca się w prawo własności nieruchomości z dniem, w którym wydana decyzja administracyjna stała się ostateczna. Decyzja ta stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej.
Osoba, na rzecz, której zostało przekształcone prawo użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości, jest obowiązana do uiszczenia dotychczasowemu właścicielowi opłaty z tytułu tego przekształcenia. Właściwy organ w decyzji ustala opłatę z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Do ustalenia tej opłaty stosuje się odpowiednio przepisy art. 67 ust. 3a i art. 69 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2010 r. Nr 102, poz. 651, ze zm.). Co do zasady jej wysokość stanowi różnicę pomiędzy wartością nieruchomości a wartością prawa użytkowania wieczystego.
Kiedy nie wystąpi obowiązek zapłacenia za przekształcenie?
Warto podkreślić, że zarządzeniem wojewody lub uchwałą właściwej rady lub sejmiku możliwe jest udzielenie zwolnienia od zapłacenia wyżej opisanej opłaty z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Ponadto, w wyjątkowych przypadkach, przekształcenie następować będzie nieodpłatnie na rzecz użytkowników wieczystych (lub ich następców prawnych), którym oddano nieruchomość w zamian za wywłaszczone nieruchomości przed dniem 5 grudnia 1990 roku.
Podobną możliwość ustawodawca przewidział dla podmiotów, które stały się użytkownikami wieczystymi na podstawie art. 7 dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m.st. Warszawy. W pozostałych wypadkach, co do zasady wystąpi finansowy obowiązek zapłacenia za przekształcenie, z tym jednak, że podmioty zobligowane do zapłaty mogą wystąpić do organu wydającego decyzję o rozłożenie opłaty na raty. Zazwyczaj następuje to na okres od 10 do 20 lat.
Warto zauważyć, że do czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku w dniu 26 stycznia 2010 r. (sygn. akt K 9/08) ustawa przewidywała obligatoryjne bonifikaty dla określonych podmiotów. Po dniu 9 sierpnia 2011 r. organy jednostek samorządu terytorialnego przy przekształcaniu użytkowania wieczystego nie mają już obowiązku udzielania 50% i 90% bonifikat, określonych do tej pory w art. 4 ust. 8 i 9 ustawy. Oznacza to, że udzielenie bonifikatów zależne jest tylko od decyzji uznaniowej i żaden organ nie jest już zobowiązany do jej udzielenia na mocy prawa.
Zakres czasowy obowiązywania ustawy został zmieniony
Ustawa w swojej pierwotnej treści (art. 5 ustawy) stanowiła, że uprawnione podmioty będą mogły składać wnioski o przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności nieruchomości do dnia 31 grudnia 2012 r. Przedmiotowe ograniczenie czasowe zostało uchylone z dniem 9 października 2011 r. poprzez
ustawy z 28 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 187, poz. 1110). Dla podmiotów uprawnionych do składania wniosków oznacza to, że po wprowadzonej zmianie wnioski o przekształcenie można składać po tym terminie i w przypadku spełnienia wymogów formalnych uzyskać zgodę na przekształcenie prawa użytkowania wieczystego w prawo własności.
Autorem jest:
Kancelaria Prawna Skarbiec, specjalizująca się w przeciwdziałaniu bezprawiu urzędniczemu i w kontrolach podatkowych
