język

• Ziemia mówi ludzkim głosem. Jak klimat kształtuje języki

  język

  Olga Woźniak

  Przez lata wierzyliśmy, że język to jedynie domena kultury. Najnowsze badania rzucają na to nowe światło, pokazując, że w brzmieniu naszych słów ukryty jest szum dżungli, szept pustyni i świst mroźnego wiatru - akustyczny odcisk głosu Ziemi

  06.11.2025 | 12:52

  artykuł

  klimat

  nauka

  Wielki Test Wiedzy o Klimacie

  

• Przez lata zakazany i niemal wymarły. Jak najmniejszy język w Polsce powraca

  język

  Olga Woźniak

  Codziennie na świecie znikają języki, a wraz z nimi światy znaczeń i wspomnień. Czasem jednak wracają - dzięki wysiłkowi zapaleńców. W Polsce taki los może spotkać wilamowski, najmniejszy język naszego kraju.

  13.10.2025 | 18:49

  historia

  językoznawstwo

  kultura

  psychologia

  

• Kto nam zmienia polszczyznę?

  język polski

  Tomasz Ulanowski

  Nie są to niemowlęta, jak od przeszło wieku uważają językoznawcy - argumentują naukowcy.

  09.09.2025 | 10:47

  ewolucja

  język

  językoznawstwo

  nauka

  

• Psycholog: Sprawdzam, jak mózg przewiduje znaczenie słów, zanim jeszcze zdążysz je usłyszeć

  polscy naukowcy donoszą

  Dr hab. Jakub Szewczyk

  Odkrywam, jak mózg uczy się dzięki własnym pomyłkom. To właśnie te błędy - zaskoczenia, niezgodności, semantyczne potknięcia - pokazują mi najwięcej o tym, jak działa ludzki umysł

  08.08.2025 | 15:37

  język

  mózg

  nauka

  psychologia

  

• "Czy byłoby to z wielką szkodą...". Wiersz Kajsyna Kulijewa

  Magazyn Wyborczej

  Wiersz Kajsyna Kulijewa poleca Andrzej Zagozda

  25.07.2025 | 23:00

  dziecko

  język

  kłamstwo

  literatura

  

• Jedne kultury narzekają na smutno, inne ze złością. A Polacy?

  narzekanie

  Tomasz Ulanowski

  W Polsce uwielbiamy narzekać na wszystko, przede wszystkim pogodę. Latem jest zwykle za gorąco, a zimą - za zimno. Choć możemy mieć wrażenie, że narzekanie to polski sport narodowy, narzekactwo to cecha ogólnoludzka i zależna od kultury.

  23.07.2025 | 19:00

  język

  kultura

  mózg

  nauka

  

• Językoznawczyni: Niezależnie od kultury większość ludzi intuicyjnie łączy obłe kształty ze słowem "bouba", a kanciaste - z "kiki"

  polscy naukowcy donoszą

  Aleksandra Ćwiek

  Wbrew powszechnemu przekonaniu, że słowa są jedynie umownymi etykietami dla pojęć, coraz więcej badań pokazuje, że między brzmieniem a znaczeniem istnieją głębokie, międzykulturowe zależności. Zjawisko to nosi nazwę ikoniczności.

  03.07.2025 | 16:04

  ewolucja

  Fonetyka

  język

  językoznawstwo

  

• Nie będziesz miał innych języków poza rosyjskim, czyli specjalna operacja językowa Kremla

  Rosja

  Andriej Grigoriew

  Jedną z głównych tez rosyjskiej propagandy, którymi Kreml uzasadnia agresję przeciwko Ukrainie, jest mit o szykanowanych w Ukrainie Rosjanach i języku rosyjskim. Jednocześnie w samej Rosji uciśnienie innych języków poza rosyjskim stało się normą.

  01.07.2025 | 05:32

  język

  języki mniejszości

  mniejszości narodowe

  Ukraina

  

• Hunowie prawdopodobnie mówili w języku arin. Dogadaliby się z mieszkańcami Syberii

  Hunowie

  Joanna Bujakiewicz

  Język Hunów był spokrewniony z wymarłym językiem, którym posługiwali się ludzie mieszkający nad rzeką Jenisej. Lingwiści odkryli to, badając nazwy rzek.

  23.06.2025 | 10:19

  archeologia

  język

  nauka

  odkrycie naukowe

  

• Język nam chamieje. Rośnie prawdopodobieństwo, że taką rzeczywistość będziemy tworzyć

  Co czuję

  Monika Redzisz

  "Język, którego używamy, zmienia percepcję obiektu. Nasze zachowania stają się coraz bardziej brutalne, co powoduje, że język jeszcze bardziej się ekstremizuje. I tak to się zapętla". Rozmowa z prof. Wojciechem Kuleszą, psychologiem społecznym

  02.06.2025 | 05:58

  Co czuję

  Facebook

  hejt

  język

  

• Aglaja Janczak, poetka: W depresji pozwoliłam ponieść się miłości

  Kultura

  Paulina Reiter

  "Łukasz Orbitowski przeczytał więźniom mój wiersz. Powiedzieli, że widać, że autorka ma depresję. Ja tego nie widziałam". Rozmowa z Aglają Janczak.

  02.06.2025 | 05:58

  język

  poezja

  sztuka życia

  wiersze

  

• AI już potrafi przegadać człowieka

  sztuczna inteligencja

  Tomasz Ulanowski

  Sztuczna inteligencja przekonuje ludzi do swojego zdania. Naukowcy to potwierdzili. I wskazali ważny czynnik sprawiający, że AI może argumentować nawet skuteczniej od ludzi.

  19.05.2025 | 17:59

  ChatGPT

  debata prezydencka

  dyskusja

  język

  

• Także szympansy zwyczajne rozmawiają niemal jak ludzie - odkryli naukowcy

  język

  Tomasz Ulanowski

  Słowo "niemal" ma, oczywiście, znaczenie, ale badacze odkryli u szympansów zwyczajnych to, co prawie przed chwilą odkryli u bonobo, zwanych też szympansami karłowatymi.

  10.05.2025 | 09:59

  antropologia

  mózg

  nauka

  przyroda

  

• Czytelnik: Nazywanie komunikacji zwierząt werbalizacją i utożsamianie z mową ludzką jest chyba nadużyciem

  zwierzęta

  List do Redakcji

  Niepokoi mnie uporczywa tendencja do nazywania interakcji wśród zwierząt mową i przyrównywanie tego do mowy człowieka.

  07.04.2025 | 17:33

  język

  nauka

  rozmowa

  wyborcza to wy

  

• Bonobo rozmawiają prawie jak ludzie

  bonobo

  Tomasz Ulanowski

  Struktura werbalnej komunikacji bonobo przypomina strukturę ludzkiej mowy - twierdzą naukowcy w najnowszym "Science".

  04.04.2025 | 06:00

  język

  mózg

  nauka

  rozmowa

  

• Rozwiąż quiz. Co wiesz o antycznych językach?

  quizy Wyborczej

  Joanna Bujakiewicz

  Czy wiesz, w jakim języku mówili dawni mieszkańcy Toskanii? Po jakiemu Jezus mówił do swoich uczniów? I gdzie była kolebka języka starosłowiańskiego?

  22.02.2025 | 08:06

  język

  starożytność

  

• Kolonizacja słów. Kto decyduje, które języki przetrwają

  Nauka

  Olga Woźniak

  21 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego. Ale czym właściwie jest język ojczysty? Czy to język większości, którym posługujemy się na co dzień? A może ten, który znamy tylko z domowych rozmów dziadków? Polityka, ekonomia i kolonizacja wciąż decydują o tym, które języki przetrwają - opowiada nam socjolingwistka prof. Justyna Olko

  21.02.2025 | 19:07

  język

  język polski

  Międzynarodowy Dzień Języka Ojczystego

  mniejszości

  

• Oto kolejny gen, dzięki któremu potrafimy mówić

  mowa

  Tomasz Ulanowski

  Nazywa się NOVA1 i odróżnia nas od innych zwierząt. One też go, co prawda, mają, ale ten nasz jest nieco inny. Naukowcy wszczepili ludzki wariant genu NOVA1 do DNA w komórkach mysiego mózgu.

  18.02.2025 | 12:14

  biologia

  genetyka

  język

  nauka

  

• Eurowizja 2025: awantura o język podlaski. Jedni grzmią o "ukrainizacji", inni o Rosji

  eurowizja 2025

  Dawid Dróżdż,  Jędrzej Słodkowski

  - Przez 20 lat nie udało mi się wprowadzić języka podlaskiego do mainstreamu. Teraz udało się to dzięki jednej piosence - mówi ekspert. O co chodzi w zamieszaniu wokół Sw@dy i Niczos?

  09.02.2025 | 14:19

  eurowizja

  język

  podlasie

  

• Meta chwali się w "Nature" tłumaczem AI, który bije konkurencję

  sztuczna inteligencja

  Tomasz Ulanowski

  Sztuczna inteligencja od firmy Meta (tej od Facebooka i Instagrama) symultanicznie przekłada aż 101 języków.

  15.01.2025 | 18:07

  Facebook

  instagram

  język

  mózg

  

• Komiksowe rewolucje. "Moja walka jest też walką o słowa. Przestańcie zawsze łączyć ciało z seksem"

  Duży Format

  Bartosz Hlebowicz

  Odkąd robię komiksy, jestem szczęśliwa. Komiks to potężne narzędzie do walki z faszyzmem i nienawiścią.

  30.12.2024 | 05:30

  język

  komiks

  reportaż

  sztuka

  

• Grażyna Plebanek: Stare tatuśki terroryzują innych, wpuszczając ich na kulturowe miny

  Felietony

  Grażyna Plebanek

  W ciągu ostatniej dekady doszło do emocjonalnej rewolucji. Stany, na które nie było określeń, zdefiniowano. Ta precyzja niektórych dezorientuje

  09.12.2024 | 08:08

  Grażyna Plebanek

  język

  patriarchat

  Wysokie Obcasy Extra

  

• "Ouch", "auć" czy "ow" - ból wszędzie brzmi tak samo

  nauka

  Kasper Kalinowski

  Na całym świecie używa się ok. 7000 języków. Jednak odgłosy wydawane przez ludzi, którzy odczuwają ból, brzmią niemal identycznie. Dla językoznawców to nieoczekiwane odkrycie i zagadka.

  20.11.2024 | 15:21

  ból

  ewolucja

  język

  psychologia

  

• Joanna Bator: Są książki, które zamykają czytających w ciasnym, pełnym lęku świecie

  Społeczeństwo

  Patrycja Pustkowiak

  Wyobraźnia, dzięki której za pomocą słów stwarza się opowieści, jest energia nuklearna - może służyć dobru człowieka albo zagładzie i zniszczeniu

  10.09.2024 | 05:58

  Joanna Bator

  język

  książki

  Wysokie Obcasy Extra

  

• Te małpy wołają się po imieniu. Podobnie jak ludzie

  zwierzęta

  Robert Jurszo

  Pierwszy raz zaobserwowaliśmy coś takiego u naczelnych innych niż ludzie - mówią badacze.

  03.09.2024 | 19:28

  ewolucja

  język

  małpy

  przyroda

  

• Czy twój pies też może mówić? Naukowcy testują sposób komunikacji

  zwierzęta

  Ewa Tomkowska

  Instagram i Tik-tok przepełnione są filmikami z psami, które porozumiewają się z opiekunami za pomocą mat i przycisków dźwiękowych. Teraz naukowcy postanowili sprawdzić, czy rzeczywiście psy mogą się w ten sposób z nami komunikować.

  01.09.2024 | 17:23

  dźwięk

  język

  komunikacja

  pies

  

• Amerykanie powoli przełamują barierę. Trzycentymetrową [NEW YORK TIMES]

  film

  Brandon Yu,  The New York Times

  Amerykańscy widzowie dawniej wzdragali się na widok napisów w filmach, ale odbiór niedawnych hitów, takich jak "Szogun" i "Wszystko wszędzie naraz", pokazuje, jak wiele się pod tym względem zmieniło.

  21.08.2024 | 05:00

  Azja

  język

  USA

  

• Moje psy nie zdechną. Umrą tak samo jak ja i prof. Bralczyk

  zwierzęta

  Robert Jurszo

  Jeśli w czymś jesteśmy naprawdę równi z innymi zwierzętami, to właśnie w śmierci.

  18.07.2024 | 16:01

  delfiny

  Jerzy Bralczyk

  język

  psy

  

• Kto ma język, ten ma władzę. I dlatego opowieść o słowniku oksfordzkim to materiał na hitowy serial

  magazyn książki

  Wojciech Orliński

  Oto - pardon my French - Wunderwaffe dominacji języka angielskiego nad światem.

  10.07.2024 | 04:00

  język

  język angielski

  książki

  Magazyn Książki nr 3/66

  

• "Trajkotanie" Papuasów. Nie ma prymitywnych języków

  język

  Steven Pinker

  Powszechne występowanie złożonego języka jest odkryciem, które napełnia językoznawców podziwem i daje pierwszy powód do podejrzeń, że język nie jest wynalazkiem kulturowym, lecz wytworem specyficznego ludzkiego instynktu.

  27.06.2024 | 20:08

  ewolucja

  nauka

  

• Język to narzędzie komunikacji, a nie myśli. Tak teraz myślą naukowcy

  język

  Tomasz Ulanowski

  Ta być może zaskakująca teza dotycząca mowy stanie się łatwiejsza do zrozumienia, jeśli o niej głębiej... pomyślimy.

  21.06.2024 | 06:02

  antropologia

  kultura

  mózg

  nauka

  

• Słonie mówią sobie po imieniu - twierdzą naukowcy

  słonie

  Tomasz Ulanowski

  Na razie tę umiejętność zauważono tylko u żyjących na sawannie słoni afrykańskich.

  11.06.2024 | 17:11

  antropologia

  imiona

  język

  nauka

  

• "Marlboro z rozporo" i "boa kusiciel". W polszczyźnie penis niejedno ma imię

  seks

  Wojciech Szot

  "Grudki zmysłowych skowronków" zamiast piersi? I co to znaczy "box the jesuit"? - Seksualizmy czy wulgaryzmy wciąż nie wydają się godnym tematem badań, a przecież mówią o nas niesamowicie dużo - przekonuje Jacek Lewinson, autor "Angielsko-polskiego słownika seksualizmów".

  31.05.2024 | 05:00

  język

  język angielski

  język polski

  

• Klikanie kaszalotów przypomina złożonością ludzką mowę

  wieloryby

  Tomasz Ulanowski

  Taki wniosek naukowcy formułują w najnowszym wydaniu pisma "Nature Communications".

  07.05.2024 | 17:00

  język

  kaszalot

  mózg

  nauka

  

• Filozof Jason Stanley: Staję w obronie Palestyńczyków, bo walczę z faszyzmem

  propaganda

  Justyna Kopińska

  - Faszystowski język niezwykle trudno pokonać w demokratyczny sposób. Udało się to Polsce, dlatego oczy świata są teraz skierowane na Polaków - mówi Jason Stanley, amerykański filozof żydowskiego pochodzenia.

  21.04.2024 | 12:07

  artykuł

  Impact24

  Izrael

  język

  

• Czy Włosi naprawdę dużo gestykulują? Naukowcy to sprawdzili

  język

  Kasper Kalinowski

  Stereotyp o stosujących dużą liczbę gestów Włochach jest obecny w wielu kulturach. Potwierdzają go również najnowsze badania.

  28.03.2024 | 06:00

  gesty

  nauka

  

• Michał Rusinek: Nie traktujmy języka jak muchy w bursztynie [FILM]

  kobiety wiedzą co robią

  Agnieszka Urazińska,  Magdalena Keler

  - Nikt nie stoi z pistoletem przy głowie i nie zmusza do używania na przykład słowa "psycholożka". - mówiła Martyna Zachorska, znana jako Pani od Feminatywów na kolejnym spotkaniu z cyklu "Kobiety Wiedzą Co Robią".

  15.03.2024 | 10:00

  feminatywy

  język

  Michał Rusinek

  

• Jak wieloryby śpiewają pod wodą? Naukowcy już wiedzą

  wieloryby

  Tomasz Ulanowski

  Nasza cywilizacja tak hałasuje, że poważnie zagłusza nawet śpiew wielorybów.

  21.02.2024 | 17:00

  język

  nauka

  ocean

  przyroda

  

• Poznaliśmy anglojęzyczne słowo roku. Popularność zawdzięcza Tomowi Hollandowi

  język

  Dawid Dróżdż

  Oxford University Press (OUP), wydawca najobszerniejszego słownika języka angielskiego na świecie, ogłosił anglojęzyczne Słowo Roku 2023. Wyraz zyskał popularność także wśród młodych w Polsce.

  04.12.2023 | 13:58

  Oxford

  słowo roku

  

• Dlaczego Hołownia tak się podoba? Prof. Bilewicz: "W Polsce stało się coś bardzo ciekawego"

  Kultura

  Michał Nogaś

  Prof. Michał Bilewicz: - Oto paradoks ostatniej kampanii: władza miała media, pieniądze i narzędzia. Skala hejtu nadawanego przez TVP wprawiła w zdumienie nawet badaczy. Ale PiS przestrzelił, bo nie wyczuł zmiany, która zaszła w Polakach.

  25.11.2023 | 05:00

  język

  Michał Bilewicz

  nienawiść

  PiS